كتاب وكتاب خواني

روز بيست  آبان ماه، آغاز هفته كتاب و كتاب خواني است. در اين هفته، با اجراي برنامه هايي كه به وزش نسيم معرفت از سوي درياي كتاب و معاني ناب به سمت انديشه همگان مي انجامد، تلاش ميشود  تا به تقويت فرهنگ مطالعه و گسترش سطح آگاهي هاي عمومي كمك شود .

كتاب، دروازه اي به سوي جهان گسترده دانش و معرفت است و ارائه كتاب هاي خوب، يكي از بهترين ابزارها براي به كمال رساندن انسان هاست و كسي كه در اين دنياي زيبا به زندگاني مي پردازد، نمي تواند با دنياي كتاب بي ارتباط باشد. پس بياييم با گرامي داشت اين هفته و نام مبارك آن، با هديه كتاب هايي به هم نوعان خود، در پروراندن دانش و كمال سهيم باشيم.

والاترين جايگاه

كتاب، همچون خورشيد، فضاي زندگي را روشن مي كند و به همگان نور، شور و گرما مي بخشد. كتاب، مثل باران بر سرزمين دل ها مي بارد و انديشه ها و كردارها را رونق، زيبايي و طراوت مي دهد. كتاب، نقشي به مانند پرندگان به آدمي دارد كه او را براي اوج و بال كشيدن و پرواز آماده مي سازد. در پرتو كتاب است كه شكوفايي، سرسبزي و بالندگي فرهنگ ديني ما به اوج مي رسد. كتاب، والاترين جايگاه را در گستره هاي فردي و اجتماعي داراست كه بر انديشه ها و دل ها مي درخشد و پيوسته بر زندگاني نورافشاني خواهد كرد.

كتاب و تحوّل

در روزگار پيشرفت هاي چشم گير بشر در عرصه هاي دانش و نوآوري و فرهنگ كتاب نه تنها اهميت خود را از دست نداده، كه گسترده تر و تازه تر شده و جلوه هايي پايدارتر يافته است. بي گمان آنان كه گام هاي بلندي در پيشرفت هاي گوناگون برداشته اند، هرگز با كتاب و كتاب خواني بيگانه نبوده اند. آنها مطالعه را به عنوان عنصري اصلي و ضروري در زندگي خود دانسته و آن را براي بازتاب نور، جلوه و جمال فرهنگ بر دل هاي همه جهانيان براي تحولي اساسي مناسب دانسته اند.

فرهنگ اسلامي و كتاب

اسلام، دين انديشه و معرفت، و دين دانش، كتاب و معنويت است و مي توان گفت آيين آسماني ما، پرچمدار كتاب و كتاب خواني در زمين است و اين حقيقت، با اندك كاوشي در لابه لاي ورق زرين تاريخ اسلام به خوبي نمايان خواهد شد. تأثير كتاب در صدور انديشه و فكر، انكارناپذير است. درواقع، تنها راه انتقال علوم گذشتگان به اين عصر، كتاب بوده كه در روايات نيز بر آن تأكيد شده است. با اين توصيف، ما وارثان فرهنگ پويا و تمدن والاي اسلامي، براي تحقّق آن فرهنگ، بايد به كتاب و كتاب خواني اهميت داده و كتاب را به عنوان يك كالاي تأثيرگذارِ فرهنگي و معنوي، ارج نهيم.

قرآن، برترين كتاب

گرايش همگاني مردم و به ويژه نسل جوان به ايده ها و آرمان هاي انقلاب اسلامي كه در سايه سار درخت پربرگ و بار اسلام و نسيم حيات بخش معنوي آن شكل گرفت، اين توقّع را ايجاد مي كند كه كتاب هايي به دور از افراط و تفريط در مسير راه آنان قرار گيرد و روح همه تشنگان حقيقت را، از آب گواراي دين باوري و خداخواهي سيراب سازد. بر اين اساس، قرآن كريم اين كلام آسمانيِ آخرين فرستاده خدا، با دارابودن پاسخ تمام مسايل و نيازهاي مادي و معنوي تمامي انسان ها در طول تاريخ، بهترين كتاب براي عامه مردم، به ويژه محقّقان مي باشد و مي توان با گسترش فرهنگ قرآني در جامعه، بهره هاي معنوي فراواني از اين كتاب عزيز و سترگ گرفت و آن را به كار بست.

نهج البلاغه، كتابي ارزشمند

نهج البلاغه امام علي عليه السلام ، خورشيدي است كه در ميان كتاب ها و نوشته هاي بشري مي درخشد. اين كتاب ارجمند، سرشار از شكوه، زيبايي و معنويت است. نهج البلاغه، پرتوي از انديشه هاي تابناك امام حق و عدالت، حضرت علي ابن ابي طالب عليه السلام مي باشد كه تا به حال، ترجمه ها و شرح هاي ارزنده اي بر آن نوشته اند. چه خوب است وقتي سخن از كتاب و كتاب خواني است، كلام را به نام اين كتاب والا و ارزشمند و پديدآورنده آن زينت بخشيم و همگان را به مطالعه اين درياي عميقِ دانش و معرفت و هنر فراخوانيم.

كتاب و كودكان

كودكان و نوجوانان، سرمايه هاي عظيم ميهن اسلامي، و آينده سازان و پاسداران ارزش هاي ديني و انقلابي اند. به همين سبب، ارائه كار و كتاب براي كودك و نوجوان، اهميت ويژه اي دارد. پرداختن به كميّت ها و كيفيت هاي مطلوب كار براي كودكان در زمينه انتشار كتاب و همچنين كتاب رساني و خدمات فرهنگي به كودكان و نوجوانان مناطق محروم، از مسايلي است كه هرگز نبايد مورد غفلت و كم توجّهي قرار گيرد.

اوليا و مربيان و نقش آنان

كمك به فراهم كردن امكانات و فرصت هاي مطالعاتي براي كودكان و نوجوانان، افزون بر همت و تلاش خود آنان، تلاش ها، برنامه ريزي ها و مشاركت هاي سنجيده و معقول اوليا و مربيان را مي طلبد. تهيه و خريد كتاب، تشويق و ترغيب نوجوانان به مطالعه، همراهي آنان در بازديد از نمايشگاه ها و فروشگاه هاي كتاب، هديه دادن كتاب، كتاب خواني براي فرزندان و...، از شمار فعاليت هاي سازنده و برجسته پدران و مادران در تثبيت و تعميق علاقه كودكان به كتاب و كتاب خواني است.

كتاب خواني براي كودكان

علاقه به كتاب و كتاب خواني، بايد از كودكي به وجود آيد. از راه هاي علاقه مند كردن كودكان به كتاب و كتاب خواني، اين است كه بزرگ ترها هم چنان كه خود مطالعه مي كنند، آثار كودكانه مناسبي را انتخاب و در فرصت هاي مطلوب، براي كودكانشان بخوانند. اين كار باعث مي شود كودك، دوستدار كتاب و علاقه مند به كتاب خواني پرورش يابد و اين عشق و علاقه، به تدريج در وجودش نهادينه شود. بنابراين، براي رسيدن به شرايط مطلوب، چاره اي جز به وجود آوردن عادت كتاب خواني از دوران كودكي در انسان ها نداريم. پس بايد مطالعه را به كودكان و نوجوانان آموخت و آنها را به اين مسئله عادت داد.

كتاب مفيد و مضر

در ميان كتاب هاي فراواني كه وارد بازار كتاب مي شود، هر نوع كتابي مي تواند خودنمايي كند. در واقع هم آثار مفيد و خوب به ميدان مي آيد و هم كتاب هاي بي فايده و گاه با ضرر و زيان. بر اين اساس، در مسئله انتخاب كتاب براي مطالعه، بايد دقّت فراواني صورت گيرد و كتاب هاي سودمند انتخاب شود، تا هم خوب كتاب بخوانيم، و هم كتابِ خوب مطالعه كنيم.

كتاب و فرهنگ

تأثير عميق كتاب در گسترش فرهنگ جامعه و سرعت بخشيدن به پيشرفت روزافزون آن، انكارناپذير است و نمي توان توسعه و رشد همه جانبه جامعه را، بدون در نظر گرفتن مطالعه و كتاب مورد بحث و نظر قرار داد. از اين جهت، كتاب و كتاب خواني، از مقوله هاي قابل توجه فرهنگي است كه ترويج آن در جامعه ضروري به نظر مي رسد. پيرايش فرهنگ از زاويه هاي زيان آور و آرايش آن با پاكي و خلوص و گسترش آن در همه سطوح و براي تمام قشرهاي جامعه، به تلاش و هم بستگي همگاني نيازمند است كه كتاب مي تواند در اين عرصه و ميدان، به خوبي به كار گرفته شود و كارايي خود را به نيكي ظاهر سازد.

انس با كتاب

بي شك گسترش كتاب خواني به عنوان ضرورتي اجتناب ناپذير، تنها زماني به فرهنگي عمومي تبديل مي شود كه جامعه آن را نيازي پايان ناپذير و وسيله اي براي رشد و پويايي شخصيت خود بداند و مطالعه، در كنار ساير كارهاي روزانه، در زندگي مردم وارد شود و اين گونه نباشد كه كتاب، به افراد خاصي از جامعه اختصاص داشته باشد ؛ بلكه همگان تكامل و پيشرفت را در انس با كتاب بدانند. البته گسترش كتاب خانه و چاپ فراوان كتاب و كارهايي مثل اين نيز بي تأثير نيست، ولي نكته مهم، همان ايجاد ميل و انگيزه در افكار جامعه است ؛ يعني برنامه ريزي ها به گونه اي باشد كه احساس نياز به كتاب در جامعه زنده شود.

كتاب و پيشرفت

صعود به قلّه هاي بلندآوازه كمال و ارزش هاي والاي انساني، تنها در صورتي ممكن است كه علم و دانش، جايگاه واقعي خود را در ميان ما بيابد و تأثيرگذاري عظيم آن در رسيدن به اين اهداف برايمان روشن شود. در اين صورت، كتاب و مطالعه نيز به عنوان ابزار انتقال علم، جايگاه خويش را به دست خواهد آورد و گرايش جامعه به آن رشد مي نمايد. در نتيجه، نويسندگان و ناشران كتاب نيز براي برطرف ساختن نيازهاي جامعه، ناچار از توليد و توزيع گسترده تر كتاب خواهند شد و تحوّل عظيمي در فرهنگ و فكر جامعه پديد مي آيد. در اين صورت، حركت به سوي تمدّن و پيشرفت، امري اجتناب ناپذير خواهد بود.

خانواده و كتاب

خانواده، نخستين دنيايي است كه كودك با آن آشنا مي شود. گفتار و مهم تر از آن رفتار اعضاي خانواده، در شكل گيري شخصيت كودك تأثير به سزايي دارد. از اين رو، همه اعضاي نهاد خانواده مي توانند با گفتار و رفتار خود، بر ديگر اعضا تأثير مثبت يا منفي بگذارند. اگر كودك در خانواده اي پرورش يابد كه اهل مطالعه اند و كتاب هاي سودمندي در اختيارش قرار مي دهند، به يقين او هم با كتاب و مطالعه انس پيدا مي كند.

فرهنگ مطالعه

براي پيش گيري از معضلات اخلاقي، رهايي از پوچ گرايي، بالابردن سطح تحصيلي نوجوانان و جوانان، و نيز پيشرفت وضعيت فرهنگي خانواده ها، بايد آنان را به مطالعه هرچه بيشتر تشويق كنيم؛ چرا كه پرورش ذهن خلاق و مبتكر دانش پژوهان و تقويت روحيه علمي و ديني نسل سوم اين مرز و بوم و باز شدن افق ديد آينده سازان براي مشاهده شگفتي هاي جهان، همه در گرو مطالعه است. بر اين اساس، با توجه به اهميتي كه دين مبين اسلام و بزرگان ديني به مطالعه داده اند، براي دفاع از آرمان هاي ديني و فرهنگ اسلامي و جبران عقب ماندگي ها و رسيدن به خود باوري، بايد فرهنگ مطالعه همگاني شود.

كتاب خانه عمومي

كتاب خانه هاي عمومي، در گسترش دانش و ارتقاي ميزان آگاهي هاي عمومي جامعه نقش به سزايي دارند. به تعبيري، عزم اين نهاد، كمك به بالندگي و شكوفايي استعدادهاي فردي، در راستاي توليد انديشه، علم و غناي فرهنگ جامعه مي باشد. كتاب خانه، نهادي است كه با در اختيار داشتن بخش قابل توجهي از دانش، زمينه بهره گيري مناسب از اندوخته هاي بشري را فراهم مي آورد و با تأمين فرصت هاي لازم، امكان آموختن هميشگي را براي اعضاي جامعه مهيّا ساخته و بر پيشرفت حيات اجتماعي مي افزايد. با اين توصيف، وظيفه همگان است كه با استقبال از اين مكان ارزشمند، بر شكوفايي استعدادهاي نهفته ميهن اسلامي مان بيفزايند.

با كودك بد رفتار چه كار كنيم؟

هر زمان كه مهماني مي روم از دست كارهاي زشت فرزندم، نگرانم. مدام مي ترسم كه نكند كاري كند كه آبروي من برود. هر برخوردي هم كه مي كنم رفتارهاي زشت آن كمتر كه نمي شود هيچ، خيلي مواقع تشديد مي شود. 

  كودكان مشاهده گر 

كودكان موجودات مشاهده گري هستند و به راحتي الگو برداري مي كنند. يعني هر نوع رفتاري كه از يك كودك سر مي زند قطع به يقين مشابه آن رفتار را ديده است. پس با ديدن رفتارهاي زشت فرزندتان در ابتدا سعي نكنيد كه او را متهم كنيد و دعوا و تنبيهش نماييد. 
اولين كاري كه براي شما واجب است اين است كه سرمنشاء آن رفتار پيدا كنيد. ببينيد فرزندتان مشابه اين رفتار را كجا ديده است؟ آيا در رفتارهاي خودتان و همسرتان؟ بستگان و دوستانتان؟ يا حتي از تلويزيون و يا دوستان خود فرزندتان؟ وقتي ريشه اين رفتار را پيدا كنيد راحت تر مي توانيد آن را هم حذف كنيد. 

راه هاي مقابله 

براي اينكه بتوانيد رفتارهاي زشت فرزندتان را به راحتي تغيير دهيد و حذف كنيد مي توانيد از تكنيك هاي زير استفاده كنيد. 
1- پاداش دادن 
2- توجه كردن به كارهاي مثبت و مطلوب 
3- ناديده گرفتن و توجه نكردن به رفتارهاي زشت و نامطلوب 
4- محروم سازي 
5- دستور دادن 

پاداش دادن 

از راهكارهايي كه والدين مي توانند براي مقابله رفتارهاي نامطلوب كودكشان انجام بدهند، توصيف كردن رفتارهاي مثبت كودك و تشويق و تقويت او است. فقط بايد مراقب بود تا كودكان نسبت به گرفتن پاداش شرطي نشوند و فقط به خاطر گرفتن جايزه كار خوب را انجام ندهند. در روزهاي اول مي توان به كودك خاطر نشان كرد كه اگر فلان كار خوب را انجام دهي برايت جايزه مي گيريم و بايد بعد از 3 الي 4 بار نقش جايزه را كمرنگ كرد و هر وقت خود كودك به صورت خودكار آن كار خوب را انجام داد و يا كار بد را انجام نداد به او جايزه بدهيم و بگوييم چون اين كار خوب را انجام دادي برايت جايزه خريده ام. 

توجه كردن به كارهاي مثبت و مطلوب 

راهكار ديگر براي مقابله با رفتارهاي نامطلوب كودكان، توجه كردن است. هر گاه كودكي رفتار نامناسبي انجام داد مي توان به آن رفتار نامطلوب توجهي نكنيد و به صحبت كردن راجع به رفتارهاي مثبت كودك بپردازيد. هنگامي كه كودك مي بيند والدينش نسبت به رفتار منفي كه انجام داده هيچ صحبتي نمي كنند و از رفتارهاي مثبتش حرف مي زنند متوجه كار بد خود مي شود. در اين حالت رفتار منفي حتي براي جلب توجه كردن هم، در كودك انجام نمي شود. 

ناديده گرفتن و توجه نكردن به رفتارهاي زشت و نامطلوب 

در زماني كه كودكي رفتار نامطلوبي را نشان داد يكي از راهكارهايي را كه مي شود انجام داد اين است كه نسبت به رفتار نامطلوب بي توجه باشيم و آن را نبينيم. در اين حالت هيچ گونه تماس چشمي، كلامي و غير كلامي نبايد با كودك برقرار كرد. 
فقط نسبت به رفتارهاي پرخطر و آسيب زاي كودكان بايد توجه نشان دهيم. مثل دويدن وسط خيابان، دست به وسايل خطرناك زدن، دست زدن به وسايل تيز و برنده و ... . ولي نسبت به رفتارهايي مثل گريه كردن در مقابل درخواست هاي نا به جا، جلب توجه كردن به شكل ها نامطلوب، جيغ كشيدن، مو كشيدن، خود را زدن و قشقرق به پا كردن بهتر است بي توجهي كرد. 

محروم سازي

 راهكار ديگر آن است كه كودك را به محروم كردن از فعاليت ها و وسايل لذت بخش برسانيم. يعني هرگاه كودك رفتار نامطلوبي انجام داد او را از يك فعاليت لذت بخش محروم نماييم تا بتوانيم در نهايت رفتار منفي را از او حذف نماييم. فقط بايد توجه داشته باشيد كه محروم سازي تحت هيچ عنوان عاطفي نباشد. 
يعني به كودكتان نگوييد ديگر مادرت يا پدرت نيستم يا ديگر دوستت ندارم. محروم سازي هم بهتراست بيشتر از 30 دقيقه طول نكشد. به طور مثال مي توانيد او را از يك كارتن مورد علاقه اش محروم كنيد. اين نكته را هم در نظر داشته باشيد كه هيچ گاه قبل از موعدي كه تعيين كرده ايد محروميت را بر نداريد. 

دستور دادن

راهكار نهايي دستور دادن والدين است. والدين، نبايد دستورات خود را به صورت دنباله دار و پي در پي بيان نمايند. دستورات بايد كوتاه و كاملا شفاف و واضح بيان شوند. كودك دقيقا بايد متوجه بشود كه والدينش از او چه مي خواهند و چه نمي خواهند. كودكان توانايي آن را ندارند كه بتوانند چندين دستور همزمان را انجام بدهند. بنابر اين بايد اين دستورات را به بخش هاي كوچكتر تقسيم كرد. كودك متوجه اين جمله نمي شود كه كودك منظمي باش يعني چه؟
 بهتر است در اين حالت به كودك دقيقا گفته شود چه كاري انجام دهد تا كودك منظم به حساب بيايد. اسباب بازي هايش را جمع كند؟ لباس هايش را مرتب كند؟ و ... . بهتر است دستورات با صداي محكم و قاطع كننده بيان شوند، استفاده از زبان بدن مثل اشاره كردن هم مي تواند مفيد باشد. اگر كودك از دستورات اطاعت كرد، به او پاداش بدهيد. 

در مهماني 

اگر فرزندتان در مهماني رفتار هاي نامطلوب را از خود نشان ميداد سعي كنيد در ابتدا علت آن را پيدا كنيد. خيلي مواقع كودكان به دليل گرسنه بودن، خواب آلود بودن، خسته شدن، توجه نديدن و تبعيض ديدن، دست به دامن رفتارهاي زشت مي شوند.
 علت را پيدا كنيد و آن را بر طرف كنيد. اگر ديديد باز همچنان اين رفتارها ادامه دارند، هيچ گاه فرزندتان را در جمع دعوا نكنيد و يا دستش را نكشيد و به اتاقي ببريد. بايد در ضمن اين كه اعتماد به نفس كودك حفظ مي شود، او را متوجه رفتار زشتش كنيد.
 بهتر است در حالي كه آرامش خودتان را حفظ مي كنيد دست او را به آرامي گرفته و او را به اتاقي ببريد و با او صحبت كنيد. دقيقا بگوييد كه براي چه به اتاق آمده ايد و براي چه ناراحت و عصباني هستيد و با قاطعيت صحبت كنيد و دقيقا انتظارتان را شفاف و واضح بيان كنيد. 
بعد از صحبت كردن حتما دوستانه و با كمال آرامش دست فرزندتان را بگيريد و به جمع باز گرديد. اينگونه مي توانيد اعتماد به نفس فرزندتان را هم حفظ كنيد.